نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)
چکیده
هویت یک مسأله پیچیده و چند لایه است بهویژه هویت در جامعه ایرانی که به دلایل مسائل تاریخی و حضور در گذرگاه مهم جهان از پیچیدگی بالاتری برخوردار است. بعد زبانی بهعنوان بخش مهمی از هویت ایرانیان است که در اصل 15 قانون اساسی مورد توجه قانونگذاران بوده است. تفاسیر غیرهمگون با هویت و همبستگی ملی از این اصل، ضرورت تبیین کامل از این اصل را نشان میدهد. بر این اساس نوشتار حاضر با اتخاذ رهیافت منشأگرایی (ترکیب متنگرایی و مؤلفگرایی) و جامعهشناسی تاریخی نسبت به تبیین اصل 15 قانون اساسی اقدام نموده و از گذر این تفسیر، برداشتهای سیاستی و اجرایی متناسب با آن استخراج کرده است. اصطلاحات و عباراتی مانند مشترک، رسمی، زبانهای محلی و قومی و ادبیات با استفاده از رویکرد منتخب در این نوشتار تبیین شده است. مهمترین نکته تحلیلی اصل 15 قانون اساسی، اصالت خط و زبان فارسی است که هم تفسیر اصل و هم برداشتهای آن باید با رعایت این نکته صورت پذیرد.
کلیدواژهها
- آیینهنگینی، حسین (1394)؛ گزارش پژوهشی «شرح مبسوط قانون اساسی؛ شرح اصل پانزدهم قانون اساسی»، زیر نظر عباسعلی کدخدایی، پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل 13940162.
- احمدی، حمید (1388)؛ بنیادهای هویت ملی ایرانی؛ چهارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس (1364)؛ صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 1، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس، چ 1.
- افشار، سجاد (1397)؛ «رهیافت مؤلفگرا در تفسیر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، س 7، ش 20، صص 70-49.
- تیلا، پروانه (1389)؛ مجموعه کامل و تفصیلی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ 1، تهران: خرسندی.
- حاجیانی، ابراهیم (1379)؛ «تحلیل جامعهشناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، فصنامه مطالعات ملی، س 2، ش 5، صص 43-1.
- حسینیخامنهای، سیدعلی (1398)؛ «بیانات در دیدار جمعی از شاعران و اهالی فرهنگ و ادب»، قابل بازیابی در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=42611
- رضایی، سیدمحمد؛ جوکار، محمدصادق (1388)؛ «بازشناسی هویت ملی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصنامه مطالعات ملی، س 10، ش 40، صص 88-53.
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1386)؛ مصوبه «لزوم تدریس به زبان فارسی در کلیه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور»، جلسه 607، قابل بازیابی در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/128250
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1388)؛ مصوبه «اختصاص و پیشبینی دو واحد درس زبان و ادبیات مربوط به زبانها و گویشهای محلی و بومی برای تدریس در دانشگاههای مرکز استانهای ذیربط»، جلسه 644، قابل بازیابی در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/135773
- فتحی، محمد (1393)؛ گزارش پژوهشی «اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان؛ اصل پانزدهم»، پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل 13930120.
- کعبی، عباس (1394)؛ گزارش پژوهشی «تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران؛ تحلیل مبانی اصل پانزدهم قانون اساسی»، با تحلیل محسن ابوالحسنی، پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل 13940157.
- گودرزی، حسین (1390)؛ «موقعیت زبان و ادبیات فارسی در ایران عصر صفویه و رابطه آن با زبان رسمی و ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، س 12، ش 47، صص 81-53.
- مجلس شورای اسلامی (1375)؛ قانون بهکارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه، قابل بازیابی در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90477
- مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1390)؛ دادرسی اساسی در نظام جمهوری اسلامی ایران (اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان (1389-1359))، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
- موسیزاده، ابراهیم؛ منصوریان، مصطفی (1393)؛ «رویکرد منشأگرایی در تفسیر قانون اساسی و آثار آن در رویه شورای نگهبان»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، س 3، ش 8، صص 21-1.
- مهرپور، حسین (1384)؛ وظیفه دشوار نظارت بر اجرای قانون اساسی (مجموعه مکاتبات و نظریات حقوقی هیئت پیگیری و نظارت بر اجرای قانون اساسی 1384-1376)، چ 1، تهران: ثالث.
- Brest, Paul (1980); The Misconceived Quest for the Original Understanding, Boston: University Law Review, vol. 60, p. 204-238.