نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• معصومه پژوهش نیا
• علی اکبر جعفری

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان

چکیده

هویت ملی، خودآگاهی مشترک یک ملت است که بر پایه‌هایی چون دین، زبان، تاریخ، پوشش، جغرافیا، فرهنگ وآداب و سنن استوار می‌باشد. هویت ملی در عرصه‌های مختلفی چون داستان‌، شعر، موسیقی، نقاشی، خطاطی و معماری نمود پیدا می‌کند و گاه دو یا چند عرصه با هم ترکیب شده و به شکل واحد، جلوه‌ای از هویت ملی را به نمایش می‌گذارند. کتیبه‌های شعر فارسی در بناهای تاریخی که همزمان از چهار عنصر زبان، خط، شعر و معماری بهره می‌برند، نمونه‌ای از این امر می‌باشند. بنا بر اهمیت موضوع، در این پژوهش تلاش شده است تا به تاثیر هویت ملی در اشعار فارسی موجود در کتیبه‌های تاریخی دوره‌صفوی در شهر اصفهان پرداخته شود. به همین منظور، تعداد 97 کتیبه شعر فارسی در بناهای تاریخی شهر اصفهان از دوره‌ صفوی شناسایی شد و محتوای 457 بیت به‌کار رفته در آنها از منظر فراسنجه‌های هویت‌ساز در دوره‌ مذکور مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعات به دنبال یافتن پاسخی مستند به این پرسش بود که هویت ملی ایرانی در دوره‌ صفوی، چه تاثیری بر انتخاب اشعار فارسی کتیبه‌های تاریخی این دوره در شهر اصفهان داشته است؟ نتایج بدست آمده نشان می‌دهد پرتکرارترین مضامین در کتیبه‌های مورد مطالعه عبارتند از: 1-مضامین دینی شامل ستایش پروردگار، مدح پیامبر(ص) و به ویژه مدح حضرت علی(ع) و دیگر ائمه، 2- مدح شاه وقت و 3- ذکر نام و یاد بانی بنا، که به ترتیب به مذهب تشیع، نهاد شاهی و نهاد وقف اشاره دارند و هر یک به نوعی از فراسنجه‌های هویت ملی در دوره صفوی محسوب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

• هویت ملی
• کتیبه تاریخی
• شعر فارسی
• صفوی
• اصفهان