نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
چکیده
نقوش مهم‌ترین و سریع‌ترین راه انتقال مفاهیم و عامل برقراری ارتباط بین انسان‌ها هستند و سهم قابل‌توجهی در طراحی سکه‌های ایرانی از دوره باستان تاکنون داشته‌اند. هدف اصلی نوشتار تدقیق روی ساختمان تصویری سکه‌های ایرانی ضرب‌شده بعد از انقلاب اسلامی است. روش تحقیق این پژوهش، روش تحلیل‌محتوا بوده که با استعانت از نشانه‌شناسی پیرس به مطالعه تصاویر رو و پشت ۴۴ عدد سکه‌ی ایرانی ضرب‌شده بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۸ به بررسی نظام‌مند، عینی و کیفی پیام‌های تصویری می‌پردازد. یافته‌های تحقیق بیانگر ارتباط معنادار تفکر‌متعالی اسلامی‌حاکم با گزینش‌نقوش با مضمون موضوعات ملی و دینی، هم‌چنین ترکیب هنرمندانه آنها با مشخصات گیاهی، طبیعی، اسطوره‌ای، آرایه‌ای و معماری در تعریف صورت سکه ایرانی است. می‌توان نتیجه گرفت این سکه‌ها علاوه بر ارزش‌های ریالی در قالب سرمایه‌ی نمادین اقتصادی، به جهت برخورداری از پشتوانه‌ی اندیشه‌ای غنی در انتخاب نقوش، واجد تعریف ارزشی، به‌صورت سرمایه‌ی نمادین فرهنگی و اجتماعی نیز هستند.
کلیدواژه‌ها
- برزگر، ابراهیم (۱۳۹۶)؛ «انقلاب اسلامی و تمدن‌سازی؛ نقشه راه، مسیر رفته و مسیر باقیمانده»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، ش ۱۴، ص ۲۵-۷.
- برومند، صفورا (۱۳۹۱)؛ «آسیب‌شناسی پژوهش‌های سکه‌شناختی در ایران: مطالعه موردی سکه‌های ایران باستان»، نشریه تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، دوره جدید پاییز و زمستان 1391، ش 10 (پیاپی 94)، صص ۲۷-۱.
- بلخاری‌قهی، حسن (1384)؛ مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، تهران: نشر سوره مهر، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
- بلخاری‌قهی، حسن (1384)؛ حکمت، هنر و زیبایی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- بورکهارت، تیتوس (1386)؛ مبانی هنر اسلامی، ترجمه امیر نصری، تهران: انتشارات حقیقت.
- بهزادی، رقیه (1380)؛ «نماد در اساطیر (فرهنگ نگاره‌ای در هنر شرق و غرب)»، کتاب ماه هنر، ش ۳۵-۳۶، صص ۵۶-۵۲.
- پرویزی، الهام (۱۳۸۸)؛ «معماری ملی از دیدگاه هویت فرهنگی»، فصلنامه مطالعات ملی، دوره ۱۰، ش ۳، پیاپی ۳۹، صص 108-81.
- ترابی‌طباطبایی، سیدجمال‌الدین (۱۳۴۷)؛ سکه‌های اسلامی دوره ایلخانی و گورکانی، تبریز: نشر موزه آذربایجان.
- ------- (۱۳۵۰)؛ سکه شاهان اسلامی ایران، تبریز: نشر موزه آذربایجان.
- ------- (۱۳۵۱)؛ رسم‌الخط ایغوری و سیری در سکه‌شناسی، تبریز: نشر موزه آذربایجان.
- ------- (۱۳۵۵)؛ سکه‌های آق قویونلو و مبنای وحدت حکومت صفویه در ایران، ناشر اداره کل موزه‌ها.
- ------- (۱۳۸۱)؛ سکه‌های ماشینی ایران و مقدمه‌ای بر سکه‌شناسی، تبریز: نشر مهد آزادی.
- تشکری، فاطمه (1390)؛ «نماد‌پردازی در هنر اسلام»، نور، س 6، ش 6، صص ۳۸-۳۴.
- جعفری‌مذهب، محسن (۱۳۷۴)؛ سکه‌ها: آیینه گذشته‌ها، تاریخ‌شناسی (کتاب درسی دوره پیش دانشگاهی).
- چندلر، دانیل (1394)؛ مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: انتشارات پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
- رف، مایکل (۱۳۸۱)؛ نقش برجسته‌ها و حجاران تخت جمشید، ترجمه هوشنگ غیاثی‌نژاد، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
- رنجبر‌کرمانی، علی‌محمد؛ حمزه‌نژاد، مهدی؛ نقره کار، عبدالحمید (۱۳۸۸)؛ درآمدی بر هویت اسلامی در معماری، تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما.
- سجودی، فرزان (1383)؛ نشانه‌شناسی کاربردی، نشر قصه، چ 2.
- سیدآبادی، سینا (۱۳۹۸)؛ سکه و اسکناس‌های ایران در دوره جمهوری اسلامی، تهران: انتشارات پازینه.
- سیدآبادی، سینا؛ رهبر، ایلناز؛ معین‌الدینی، محمد (۱۳۹۸)؛ «تحلیل نقوش سکه‌های ایران پس از انقلاب اسلامی براساس تحولات اجتماعی»، اولین کنفرانس ملی دوسالانه باستان‌شناسی و تاریخ هنر ایران، بابلسر، دانشگاه مازندران.
- فروم، اریک (1380)؛ زبان از یاد رفته، ترجمه ابراهیم امانت، چ 7، تهران: انتشارات فیروزه.
- فیضی، فرزاد؛ ستارنژاد، سعید؛ حاجی‌زاده، کریم (۱۳۹۵)؛ «تأثیر باورها و آموزه‌های شیعی بر تزئینات سکه‌های دوره صفوی»، فصلنامه جندی شاپور، س 2، ش 8 ، صص ۲۳-۱۳.
- قنبری برزیان، علی؛ همتی، رضا (۱۳۹۴)؛ «هویت دینی در جامعه ایرانی، مرور نظام‌مند مطالعات انجام شده (۱۳۸۰-۱۳۹۲)»، نشریه جامعه‌شناسی کاربردی، س ۲۶، ش 3، پیاپی ۵۹، صص ۱۳۸-۱۱۷.
- کرتیس، وستا (۱۳۹۸)؛ اسطوره‌های ایرانی، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
- کوپر، جین‌سی (۱۳۸۰)؛ فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: نشر فرشاد.
- گلرخ‌ماسوله، اسماعیل؛ شفیع‌صفاری، محمد (۱۳۹۹)؛ «تحلیل اسطوره‌شناختی مجموعه شعر هزاره‌ی دوم آهوی کوهی شفیعی کدکنی با اشاراتی به درک مسأله هویت»، فصلنامه مطالعات ملی، س ۲۱، ش ۱، صص ۱۰۸-۸۳.
- مبینی، مهتاب؛ ابراهیم‌زاده، فرزام (۱۳۸۸)؛ «پژوهشی در نشانه‌های سیاسی و مذهبی سکه‌های ساسانی»، نشریه تاریخ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات)، ش ۱۲، صص ۱۶۲-۱۴۱.
- مکوندی، لیلا؛ دادور، ابوالقاسم (۱۳۹۱)؛ «بررسی طرح تاج شاهان در سکه‌های ایران از دوره هخامنشی تا ساسانی»، نشریه هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی، دوره 4، ش 50، صص ۳۲-۲۳.
- ملک‌زاده‌بیانی، ملکه (۱۳۸۱)؛ تاریخ سکه، دو جلدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- نعمتی، محمدرضا؛ شریفیان، فریبا؛ صدرایی، علی (1398)؛ «مطالعه و تحلیل سکه‌های مکشوفه از محوطه ولیران دماوند»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 9(21)، صص ۱۲۹-۱۱۵.
- یونگ، کارل گوستاو (1395)؛ انسان و سمبل‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چ 10، تهران: انتشارات جامی.
- Caller,D. (1994); The Pursuit of signs, London: Routledge.
- Gallie, W.B. (1952); Peirce and Pragmatism, Penguin Books.
- Hobsbawm, Eric (1992); "Mass-Producing Traditions Europe 1870-1914", The Invention of Tradition, Cambridge University press, PP 263-308.
- Hoopes, James (ed.) (1991); Peirce on signs: Writing on semiotic by Charles Sandres Peirce, The University of North Carolina press.
- Hymans, Jacques E.C (2004); "The Changing Color of Money: European Currency Iconography and Collective Identity", European Journal of International Relations, London: Sage, Vol. 10(1), PP 5-31.
- Inglehart, Ronald (1997); Modernization and Post modernization: Cultural, Economic and Political Change in Forty-Three Societies, Princeton: Princeton University Press.
- Locke, John, (1690); An essay concerning Human understanding, Oxford University Press.
- Peirce, Charles Sanders (1902); Logic, regarded as semeiotics, Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ------------ (1906); The basis of Pragmatism, Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ------------ (1958); Collected Writing Collected Papers of Charles Sanders Peirce, Cambridge: Belknap Press of Harvard Uniersity.
- Raento, Pauliina, Hamalainen, Anna. Ikonen, Hanna and Nella Mikkonen (2004); "Striking Stories: A Political Geography of Euro Coinage", Political Geography, Vol. 23.
Stiver, Danr. (1996); The Philosophy of Religious Language, Sign, Symbols and Story. Blackwell.
)