1. بررسی رابطه هویت ملی و دینی در بین جامعه زرتشتیان ایران

سعیده مؤیدفر؛ عباس شاهوران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 بهمن 1399

چکیده

  با توجه به دغدغه‌های موجود در خصوص تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی در جامعه ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه زرتشتیان پرداخته است. هویت دینی ...  بیشتر با توجه به دغدغه‌های موجود در خصوص تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی در جامعه ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه زرتشتیان پرداخته است. هویت دینی یکی از مهم‌ترین ابعاد هویت بوده که نقش تعیین‌کننده‌ای در هویت‌یابی افراد ایفا می‌کند و تقویت این بعد از هویت می‌تواند موجبات قوام سایر ابعاد و چالش در این حوزه می‌تواند زمینه‌ساز بحران در سایر ابعاد هویت بخصوص هویت ملی شود. این ادعا مخصوصاً در جوامعی که دین رکن اساسی آن جامعه را تشکیل می‌دهد موضوعیت بیشتری دارد. بر این مبنا این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده که با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام‌گرفته است. جامعه آماری این پژوهش زرتشتیان استان‌های یزد و فارس بوده‌اند که به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی، تعداد 384 پرسشنامه پرشده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در میان جامعه زرتشتیان میزان گرایش به هویت دینی رابطه‌ی معناداری با میزان گرایش به هویت ملی دارد به‌گونه‌ای که در میان این جامعه همبستگی هویت دینی با ابعاد فرهنگی- تاریخی و سیاسی هویت ملی بالاتر بوده ولی میزان همبستگی ابعاد جغرافیایی- اجتماعی علیرغم معناداری در سطح پایینی می‌باشد.

---

• مشاهده مقاله

2. بررسی رابطه هویت ملی و دینی در بین جامعه زرتشتیان ایران

سعیده مؤیدفر؛ عباس شاهوران

دوره 22، شماره 85 ، بهار 1400، ، صفحه 91-110

چکیده

  با توجه به دغدغه‌های موجود درخصوص تنوع فرهنگی و مذهبی در جامعه‌ی ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه‌ی زرتشتیان پرداخته است. هویتدینییکیازمهم‌ترینابعادهویت ...  بیشتر با توجه به دغدغه‌های موجود درخصوص تنوع فرهنگی و مذهبی در جامعه‌ی ایران و پیامدهای ناشی از آن، این پژوهش به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت ملی و دینی در میان جامعه‌ی زرتشتیان پرداخته است. هویتدینییکیازمهم‌ترینابعادهویت بوده که نقش تعیین‌کننده‌ایدرهویت‌یابیافرادایفامی‌کندوتقویتاینبعدازهویتمی‌تواند موجباتقوامسایرابعاد را فراهم آوردوچالشدراینحوزهمی‌تواندزمینه‌سازبحراندرسایرابعادهویت به‌خصوص هویت ملیشود.اینادعامخصوصاًدر جوامعیکهدین رکناساسیآنجامعهراتشکیلمی‌دهدموضوعیتبیشتریدارد. بر این مبنا، این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده که با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام‌گرفته است. جامعه آماری این پژوهش، زرتشتیان استان‌های یزد و فارس بوده‌اند که به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی، تعداد 384 پرسشنامه پر شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در میان جامعه زرتشتیان میزان گرایش به هویت دینی رابطه‌ی معناداری با میزان گرایش به هویت ملی دارد به‌گونه‌ای که در میان این جامعه همبستگی هویت دینی با ابعاد فرهنگی ـ تاریخی و سیاسی هویت ملی بالاتر بوده ولی میزان همبستگی ابعاد جغرافیایی ـ اجتماعی علیرغم معناداری در سطح کمتری است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 555.11 K

3. تعریف اقلیت در اسناد بین‌المللی حقوق بشر

احمد کاظمی؛ محمدعلی کفایی فر

دوره 21، شماره 84 ، زمستان 1399، ، صفحه 25-46

چکیده

  اقلیت ازجمله واژه‌های حقوقی است که در اسناد بین‌المللی حقوق بشری بکار رفته؛ اما به دلیل اختلاف‌نظرها، تعریفی از آن نشده است. این مقاله با هدف استنتاج تعریفی از اقلیت در اسناد بین‌المللی، با کاربست ...  بیشتر اقلیت ازجمله واژه‌های حقوقی است که در اسناد بین‌المللی حقوق بشری بکار رفته؛ اما به دلیل اختلاف‌نظرها، تعریفی از آن نشده است. این مقاله با هدف استنتاج تعریفی از اقلیت در اسناد بین‌المللی، با کاربست روش توصیفی ـ تحلیلی و در پاسخ به سؤال اصلی، یعنی مفهوم اقلیت در اسناد بین‌المللی حقوق بشر، با استفاده از نظریات هرمنوتیک حقوقی به احصاء عناصر مادی و ذهنی اقلیت در این اسناد به‌ویژه «اعلامیه 1992 حقوق اشخاص متعلق به اقلیت‌ها» می‌پردازد. اسناد و شواهد حاکی است که علی‌رغم نبود تعریف از اقلیت، تدوین‌کنندگان هوشمندانه بر عناصر مادی اقلیت شامل عناصر چهارگانه عُرفی (مذهب، قومیت، زبان و منشأ ملی)؛ تعداد اندک؛ غیرحاکم بودن؛ فرد محور بودن و عناصر ذهنی شامل حس متفاوت بودن، اختیاری بودن اذعان تعلق به اقلیت، در معرض تبعیض قرارداشتن، تمایل به حفظ خصوصیات متمایز، اراده جمعی، حس همبستگی، حس همگرایی برابری‌خواهانه و حس وفاداری تأکید کردند؛ هم‌چنین بر تأثیر تابعیت و قدمت سکونت بر حقوق اقلیت‌ها صحه گذاشتند. مقاله درصدد است که با استفاده از این عناصر، تعریف حقوقی از اقلیت در اسناد بین‌المللی حقوق بشر استنتاج و مؤلفه‌های آن را با وضعیت اقلیت‌ها در قانون اساسی ایران بررسی نماید. یافته‌ها حاکی است مفاد قانون اساسی، حقوق مذهبی، فرهنگی و زبانی مندرج در اسناد بین‌المللی حقوق بشر را شامل می‌شود و چنانچه در اسناد مذکور تأکید شده است شرط بهره‌مندی از حقوق ویژه اقلیت‌ها، داشتن شروطی نظیر وفاداری به کشور، رعایت قوانین ملی و تمامیت ارضی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 613.81 K

4. تحلیل محتوای مقایسه‌ای مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی در کتاب‌های فارسی؛ دوره ابتدایی ایران و کتاب‌های دری صنف ابتدایی افغانستان

بهاره سازمند؛ میثم موسوی

دوره 21، شماره 84 ، زمستان 1399، ، صفحه 47-66

چکیده

  هدف کلی از این مقاله تحلیل محتوای مقایسه‌ای کتاب‌های درسی ادبیات فارسی دوره ابتدایی کشور ایران و کتاب‌های دری صنف ابتدایی کشور افغانستان برای تعیین جایگاه مؤلفه‌های هویت ملی در محتوای این کتاب‌ها ...  بیشتر هدف کلی از این مقاله تحلیل محتوای مقایسه‌ای کتاب‌های درسی ادبیات فارسی دوره ابتدایی کشور ایران و کتاب‌های دری صنف ابتدایی کشور افغانستان برای تعیین جایگاه مؤلفه‌های هویت ملی در محتوای این کتاب‌ها است. در این پژوهش از روش پژوهش تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) با رویکرد مقایسه‌ای استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش 6 کتاب فارسی پایه‌های اول تا ششم دوره ابتدایی در ایران در سال تحصیلی 1398-1399 و 6 کتاب دری صنف‌های اول تا ششم دوره ابتدایی در افغانستان در سال تحصیلی 1398-1399 است. برای تحلیل محتوای کمی از نرم‌افزار SPSS و برای تحلیل محتوای کیفی هم از بررسی مضامین کتب درسی و تعیین شاخص‌های هویت ملی در کتاب‌های جامعه آماری استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نخست توجه به مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی در کتاب‌های درسی فارسی دوره ابتدایی ایران و کتاب‌های درسی دری صنف ابتدایی افغانستان کمتر از 50 درصد بوده و دوم، درصد فراوانی مؤلفه‌های هویت‌بخش در کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی در ایران بیشتر از کتاب‌های دری دوره ابتدایی در افغانستان است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 712.79 K

5. نقش «جغرافیا» در هویت ایرانِ دوره ساسانی

محسن لطف آبادی

دوره 21، شماره 83 ، پاییز 1399، ، صفحه 3-24

چکیده

  در میان مؤلفه‌های هویت ایران دوره ساسانی، یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذاری که ساسانیان بر روی آن دست گذاشتند، «جغرافیا» بود که زمینه‌های تمایز ایران را از دیگر جوامع فراهم می‌آورد. دستگاه سیاسی ـ ...  بیشتر در میان مؤلفه‌های هویت ایران دوره ساسانی، یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذاری که ساسانیان بر روی آن دست گذاشتند، «جغرافیا» بود که زمینه‌های تمایز ایران را از دیگر جوامع فراهم می‌آورد. دستگاه سیاسی ـ دینی ساسانی که به اهمیت سرزمین و «هویت جغرافیایی» در همبستگی مردم و استحکام نظام سیاسی پی برده بود، اهتمام ویژه‌ای به آن نشان داد. در این راستا در این دوران، نام «ایران» با یک مفهوم سرزمینی ـ مرزی، در برابر اغیار یا «انیران»های دیگر، کاربرد بسیاری یافت و در نوشته‌های برجای مانده از آنها انعکاس بسیاری پیدا کرد. ساسانیان، سرزمین تحت سیطره خود را «ایرانشهر» می‌نامیدند و به انحاء مختلف درصدد صورتبندی و اثبات آن بودند که به موفقیت نیز دست یافتند. هم‌چنین در نیل به این هدف، توجه به امور مرزها افزایش یافت و کارگزاران ساسانی، نظارت دقیقی بر آن داشتند. دوچندان شدن اهمیت منصب «مرزبان» نتیجه چنین دیدگاهی بود. مقاله پیش‌رو، به بررسی هویت جغرافیایی در دوره ساسانی ‌می‌پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 810.94 K

6. نمود تکوین ایران به‌مثابه واقعیتی جغرافیایی در قصه‌ی حسین‌کرد شبستری

مهرداد علی‌زاده شعرباف؛ محمود فتوحی رودمعجنی؛ حسن ذوالفقاری

دوره 21، شماره 83 ، پاییز 1399، ، صفحه 25-44

چکیده

  در این نوشتار، نشان داده می‌شود که چرا و چگونه شرایط اجتماعی داخلی و موقعیت سیاسی خارجی، شاه‌عباس را ملزم به تلفیق دو هویت ملی و مذهبی و ایجاد هویت واحد (ملی ـ مذهبی) کرد. در همین راستا، قصه‌ی حسین‌کرد ...  بیشتر در این نوشتار، نشان داده می‌شود که چرا و چگونه شرایط اجتماعی داخلی و موقعیت سیاسی خارجی، شاه‌عباس را ملزم به تلفیق دو هویت ملی و مذهبی و ایجاد هویت واحد (ملی ـ مذهبی) کرد. در همین راستا، قصه‌ی حسین‌کرد شبستری که گویاترین قصه در باب مسائل سیاسی و اجتماعی عصر صفوی است، به‌منزله نمونه‌ی موردی انتخاب شده و در این قصه، شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عصر صفوی مطالعه شده است؛ هم‌چنین به نقش این قصه در دو سوی مهم تشکیل‌دهنده‌ی هویت ایرانی در این عصر، یعنی ملیت و مذهب پرداخته شد. برای تحقق اهداف مذکور، قصه‌ی حسین‌کرد، در چهار ساحت ساخت مفهوم میهن، تمرکز بر نام ایران در قالب محدوده‌ی مشخص جغرافیایی، مرز مذهبی و قهرمانان محلی، با روش تحلیل محتوا، بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ایران، در عهد شاه‌عباس از یک مفهوم، به واقعیتی جغرافیایی با مرزهای داخلی و خارجی مشخص تبدیل ‌شده که دستاورد آن، شکل‌گیری یک هویت ملی ـ مذهبی بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 480.5 K

7. بررسی نقوش سکه‌های ایرانی بعد از انقلاب اسلامی براساس نظریه پیرس

سحر طوفان

دوره 21، شماره 83 ، پاییز 1399، ، صفحه 85-104

چکیده

  نقوش مهم‌ترین و سریع‌ترین راه انتقال مفاهیم و عامل برقراری ارتباط بین انسان‌ها هستند و سهم قابل‌توجهی در طراحی سکه‌های ایرانی از دوره‌ باستان‌ تاکنون داشته‌اند. هدف اصلی نوشتار تدقیق روی ساختمان ...  بیشتر نقوش مهم‌ترین و سریع‌ترین راه انتقال مفاهیم و عامل برقراری ارتباط بین انسان‌ها هستند و سهم قابل‌توجهی در طراحی سکه‌های ایرانی از دوره‌ باستان‌ تاکنون داشته‌اند. هدف اصلی نوشتار تدقیق روی ساختمان تصویری سکه‌های ایرانی ضرب‌شده بعد از انقلاب اسلامی است. روش‌ تحقیق این پژوهش، روش‌ تحلیل‌محتوا بوده که با استعانت از نشانه‌شناسی پیرس به مطالعه تصاویر رو و پشت ۴۴ عدد سکه‌ی ایرانی ضرب‌شده بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۸ به بررسی نظام‌مند، عینی و کیفی پیام‌های تصویری می‌پردازد. یافته‌های تحقیق بیانگر ارتباط معنادار تفکر‌متعالی اسلامی‌حاکم با گزینش‌نقوش با مضمون موضوعات ملی و دینی، هم‌چنین ترکیب هنرمندانه آنها با مشخصات گیاهی، طبیعی، اسطوره‌ای، آرایه‌ای و معماری در تعریف صورت سکه ایرانی است. می‌توان نتیجه گرفت این سکه‌ها علاوه بر ارزش‌های ریالی در قالب سرمایه‌ی نمادین اقتصادی، به جهت برخورداری از پشتوانه‌ی اندیشه‌ای غنی در انتخاب نقوش، واجد تعریف ارزشی، به‌صورت سرمایه‌ی نمادین فرهنگی و اجتماعی نیز هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 983.43 K

8. چکامه عربی سُرخای‌خان لَگزی در سوگ قفقاز

مجتبی عمرانی پور

دوره 21، شماره 82 ، تابستان 1399، ، صفحه 25-45

چکیده

  یکی از صحنه‌های تاریک تاریخ ایران در دوره‌ی قاجار، شکست از روس‌ها و تن‌دادن به دو عهدنامه‌ی ننگین گلستان و ترکمانچای است که در پی آن بخش‌های گسترده‌ای از خاک ایران‌زمین جدا شد و به مالکیت روس‌ها ...  بیشتر یکی از صحنه‌های تاریک تاریخ ایران در دوره‌ی قاجار، شکست از روس‌ها و تن‌دادن به دو عهدنامه‌ی ننگین گلستان و ترکمانچای است که در پی آن بخش‌های گسترده‌ای از خاک ایران‌زمین جدا شد و به مالکیت روس‌ها درآمد. ادبیات به‌مثابه یک هنر از این حادثه به دور نبوده و از این داغ متأثر گشته است. سرخای‌خان لگزی یکی از فرماندهان ایران در جنگ‌های با روس بوده است که حتی پس از عهدنامه‌ی گلستان نیز از پای ننشسته و پیوسته به دنبال نبرد با روس‌ها بوده تا شاید بتواند اندکی از رسوایی شکست‌های پیشین را بزداید. وی چکامه‌ای به زبان عربی سروده و اوضاع ایران و سرزمین‌های از دست رفته‌ی ایران را به تصویر کشیده و همچون شاعران عربی‌سرای اندلس بر شهرهای از دست رفتة قفقاز سوگواری می‌کند و از هم‌وطنان و سربازان ایرانی می‌خواهد که دل در این صلح نبندند و به دشمن اعتماد نکنند و همچنان به جهاد با کافران بپردازند. این چکامه، با واژگان و تعابیر ساده و روان، به نیکی اندوه و احساس سراینده، در از دست دادن سرزمین‌های پارس، را به خواننده منتقل می‌کند و تصویری کامل، از اوضاع ایران و شهرهای از دست رفته‌ی آن، ترسیم می‌کند. نوشته‌ی پیش رو به تصحیح و ترجمه‌ی این سروده می‌پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 372.77 K

9. تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه: براساس مؤلفه‌های میراث فرهنگی

علیرضا پورشکری؛ فریدون شریفیان؛ احمدرضا نصراصفهانی

دوره 21، شماره 81 ، بهار 1399، ، صفحه 27-46

چکیده

  یکی از کارکردهای مهم نهاد آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران با توجه به اهداف کلی آن، توجه، حفظ و انتقال میراث فرهنگی به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی به وسیله‌ی ...  بیشتر یکی از کارکردهای مهم نهاد آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران با توجه به اهداف کلی آن، توجه، حفظ و انتقال میراث فرهنگی به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی به وسیله‌ی محتوای کتاب‌های درسی به دانش‌آموزان است. با توجه به این موضوع، این مقاله درصدد پاسخگویی به این سؤال است که در محتوای کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه تا چه اندازه به مؤلفه‌های میراث فرهنگی پرداخته شده است؟ هدف از انجام این پژوهش کاربردی تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های میراث فرهنگی در کتاب‌های مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه است و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری پژوهش را کلیه کتاب‌های درسی دوره اول متوسطه در سال 96-1395 تشکیل داده‌ و حجم نمونه به‌صورت هدفمند از نوع موارد مطلوب، کتاب‌های مطالعات اجتماعی انتخاب شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد فراوانی مربوط به مؤلفه‌های کتاب و نسخ خطی، ظرف‌ها، مساجد، کاخ‌ها، کتیبه‌ها و نقش برجسته‌ها، شخصیت‌ها و دین است. در مقابل کمترین تعداد فراوانی مربوط به مؤلفه‌های زیورآلات، لوح‌ها، کاروانسرا، آب‌انبار، باغ‌های تاریخی، مهارت و هنر فرش‌بافی، هنرهای نمایشی، قصه و افسانه است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 909.77 K

10. تبیین تفاوت نسلی در جامعه امروز ایران بر پایه‌ی ارزش‌های هویتی

عباسعلی رهبر؛ محمدباقر خرمشاد؛ علی آدمی؛ علی والی

دوره 21، شماره 81 ، بهار 1399، ، صفحه 47-65

چکیده

  نسل‌های مختلف یک جامعه، از سرمایه‌های بنیادی آن محسوب می‌شوند که حافظ و ناقل ارزش‌ها و انگاره‌های نسل‌های پیشین خود هستند؛ ارزش‌ها و انگاره‌هایی که در برخی موارد، هویت جمعی و زیست مشترک یک ملت را ...  بیشتر نسل‌های مختلف یک جامعه، از سرمایه‌های بنیادی آن محسوب می‌شوند که حافظ و ناقل ارزش‌ها و انگاره‌های نسل‌های پیشین خود هستند؛ ارزش‌ها و انگاره‌هایی که در برخی موارد، هویت جمعی و زیست مشترک یک ملت را شکل می‌دهند. بنابراین، بررسی گوناگونی یا تفاوت در نوع تفسیر یا برداشت از این ارزش‌ها و انگاره‌های بنیادی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در همین زمینه، تحقیق حاضر با روش تحلیل گفتمان پدیدارشناسانه به بررسی تفاوت نسلی در ایران پرداخته است. شاخص مورد مطالعه در پدیده‌ی تفاوت یا گسست نسلی، «تفاوت در تفسیر و برداشت از ارزش‌ها» است. از این‌رو، این تحقیق به این سؤال مقایسه‌ای می‌پردازد که در دریافت و تفسیر ارزش‌ها در دو طیفِ نسل جوان و نسل‌های گذشته، چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟ نتایج نشان می‌دهد که مفاهیمی چون فردیت‌گرایی، مدرن‌گرایی، ذهنیت مقایسه‌گرا، عدم کاربست ابزارهای انتقال ارزشی کارآمد، رفتار فراغتی، لذت‌خواهی، استقلال‌طلبی و ناهمخوانی در خانواده از جمله مفاهیم هسته‌ای هستند که موجب پدید آمدن تفاوت در نگرش و تفسیر نسبت به ارزش‌ها در دو نسل جوان و بزرگسالان شده‌اند. هم‌چنین، علاوه بر تفاوت‌ها، اشتراکات مفهومی نیز در میان این دو طیف نسلی مشاهده شده است که مهم‌ترین آن مرتبط به مفاهیم عدم رضایت (از وضعیت موجود) و نیز نفوذ رسانه‌های جمعی، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. به‌عنوان توصیه‌های سیاستی، پیشنهاد می‌شود که با برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی راهبردی درباره‌ی وضعیت اقتصادی پیش‌روی جامعه ایران، از تبدیل تفاوت‌ها به تعارض پیشگیری شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 406.72 K

11. روندشناسی تحولات قومی در منطقه آذربایجان؛ تلاش برای ورود به عرصه سیاسی

عطاءاله عبدی؛ محمدرضا ربانی؛ رضا خلیلی

دوره 21، شماره 81 ، بهار 1399، ، صفحه 137-161

چکیده

  در این مقاله به روندشناسی تحولات قومی در منطقه آذربایجان می‏پردازد. پرسش اصلی این است که ماهیت تحولات قومی در آذربایجان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چه بوده و چه هدفی را دنبال کرده است؟ در پاسخ به این ...  بیشتر در این مقاله به روندشناسی تحولات قومی در منطقه آذربایجان می‏پردازد. پرسش اصلی این است که ماهیت تحولات قومی در آذربایجان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چه بوده و چه هدفی را دنبال کرده است؟ در پاسخ به این پرسش، بر این فرضیه تأکید می‏شود که جریان قومی آذربایجان با القای حس محرومیت نسبی و نافرمانی مدنی در قبال رخدادهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به‌صورت هدفمند درصدد برجسته کردن ناسیونالیسم قومی و سازمان‏دهی جنبش توده‏ای در راستای اهداف واگرایانه است. برای آزمون این فرضیه به تحلیل گفتمان جریان واگرای آذربایجان از خلال شعارها، آثار مکتوب، و همچنین عملکرد آنها در فضای مجازی و واقعی می‏پردازیم. نتایح حاصل گویای آن است که جریان تجزیه‏طلب داخلی و انضمام‏گرای بیرونی، هدفمند و مکمل یکدیگر هستند و می‏کوشند فکر و ادبیات واگرایانه را در میان توده مردم آذربایجان به منظور شکل دادن به جنبش قومی واگرا ترویج کنند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 564.14 K

12. ملاحظات جمعیتی مناطق منتخب ایران

یعقوب فروتن

دوره 21، شماره 81 ، بهار 1399، ، صفحه 163-182

چکیده

  این مقاله‌ی پژوهشی معطوف به بررسی ملاحظات جمعیتی مناطق مختلف ایران است. پرسش کلیدی تحقیق حاضر عبارت است از این‌که آیا رویکردهای جمعیتی افراد ساکن در مناطق مختلف ایران با همدیگر متفاوت است یا مشابه؟ ...  بیشتر این مقاله‌ی پژوهشی معطوف به بررسی ملاحظات جمعیتی مناطق مختلف ایران است. پرسش کلیدی تحقیق حاضر عبارت است از این‌که آیا رویکردهای جمعیتی افراد ساکن در مناطق مختلف ایران با همدیگر متفاوت است یا مشابه؟ تجزیه و تحلیل‌های این تحقیق مبتنی بر یک بررسی پیمایشی است که جمعیت نمونه آن را مردان و زنان ساکن نقاط شهری و روستایی دوازده شهرستان منتخب ایران تشکیل می‌دهند. به‌طور خلاصه، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که به‌رغم وجود برخی تشابهات در رویکردهای جمعیتی، کماکان تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای بین افراد ساکن در مناطق مختلف ایران از نقطه‌نظر رویکردهای جمعیتی آنان مشاهده می‌شود. برهمین اساس و با توجه به تفاوت مناطق در سرتاسر ایران، نتایج تحقیق حاضر بر این اصل بنیادین تأکید دارند که موفقیت پایدار سیاستگذاری‌های جمعیتی مستلزم توجه کافی به مناطق مختلف کشور و منوط به مطالعات دقیق علمی ناظر بر رویکردهای جمعیتی ساکنین مناطق مختلف در سرتاسر ایران است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 621.15 K

13. هویت جمع‌گرایانه و روحیه مشارکتی ایرانیان از نگاه سفرنامه‌نویسان

جواد نظری مقدم؛ محمدحسین نوروزی

دوره 20، شماره 80 ، زمستان 1398، ، صفحه 3-24

چکیده

  خودمداری، تک‌روی و اقتدارگرایی ازجمله مفاهیمی هستند که در رویکرد استشراقی در تبیین و توصیف هویت ملی ایرانی بر آن تأکید شده است. استدلال غالب اصحاب این رویکرد در ریشه‌شناسی این معضلات هویتی، استبداد ...  بیشتر خودمداری، تک‌روی و اقتدارگرایی ازجمله مفاهیمی هستند که در رویکرد استشراقی در تبیین و توصیف هویت ملی ایرانی بر آن تأکید شده است. استدلال غالب اصحاب این رویکرد در ریشه‌شناسی این معضلات هویتی، استبداد تاریخی حاکم بر این سرزمین را منشأ شکل‌گیری آن می‌دانند و تأکید می‌کنند که این هویت خودمدارانه و استبدادزده موجب بازتولید استبداد می‌شود. این دست پژوهش‌ها، ویژگی‌های فردگرایانه و خودمدارانه جامعه ایرانی را وجه تمایز ما با جوامع غربی می‌دانند. این مقاله می‌کوشد این روایت از هویت ملی ایرانیان را نقد کند و نشان ‌دهد تأکید بر معضلات هویتی ناشی از استبداد، نباید مانع از توجه به ابعاد روحیه جمع‌گرایی، مشارکتی و همیاری به‌عنوان ارکان و فضایل زیست مدنی ایرانیان شوند. این پژوهش یک بررسی توصیفی و تحلیلی است و در گردآوری داده‌ها از روش مطالعه اسنادی با تأکید بر سفرنامه‌های خارجی و ایرانی از دوره صفویه تا انقلاب اسلامی استفاده شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 401.9 K

14. کارکرد آموزش و پرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان از منظر کارکنان مدارس (با تأکید برمدارس دولتی متوسطه شهر تهران)

سمیرا میرزاپور؛ افسانه زمانی مقدم؛ پریوش جعفری

دوره 20، شماره 79 ، پاییز 1398، ، صفحه 53-74

چکیده

  هدف از انجام این تحقیق، بررسی کارکرد آموزش و پرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان است. جامعه آماری معلمان، مدیران و معاونان مدارس متوسطه عادی دولتی شهر تهران به تعداد 25149 نفر است. حجم نمونه براساس ...  بیشتر هدف از انجام این تحقیق، بررسی کارکرد آموزش و پرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان است. جامعه آماری معلمان، مدیران و معاونان مدارس متوسطه عادی دولتی شهر تهران به تعداد 25149 نفر است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 378 نفر تعیین شد. برای نمونه‌گیری، شهر تهران به 5 منطقه جغرافیایی تقسیم شده و در هر منطقه نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای صورت گرفت. بدین ترتیب 400 پرسشنامه توزیع و جمع‌آوری شد. ابزار پژوهش عبارت است از دو پرسشنامه محقق ساخته که نخستین، برای تثبیت ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌ها تنظیم شده و 30 نفر از خبرگان به آن پاسخ گفتند و دومین، مبتنی بر چارچوب نظری مستخرج از ادبیات تحقیق و نظر خبرگان تدوین شده است. این ابزار 31 گویه دارد که جمعاً سه بعد فرهنگی، تاریخی و اجتماعی هویت ملی را مورد سنجش قرار می‌دهد. پس از اطمینان از روایی و پایایی مناسب ابزار به روش روایی محتوایی و نیز محاسبه آلفای کرونباخ به میزان 84/0، سؤالات تحقیق با استفاده از آزمون های آماری T، تحلیل عاملی و تحلیل شبکه ای با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و سوپر دیسیژن تحلیل شدند. آزمون تحلیل عاملی و بارهای عاملی محاسبه شده، نشاندهنده‌ی کارکرد بالای آموزش و پرورش در نهادینه‌سازی هویت ملی دانش‌آموزان در ابعاد مورد مطالعه هستند. نتایج 2 مؤلفه در بعد فرهنگی، 2 مؤلفه در بعد تاریخی و 2 مؤلفه در بعد اجتماعی هویت ملی را معرفی کردند. که به ترتیب عبارتند از: «نمادها» و «نگرش و رفتار» در بعد فرهنگی، «روند تاریخی» و «آثار تاریخی» در بعد تاریخی و نیز «اندیشه و رفتار مدنی» و «احساسات مدنی» در بعد اجتماعی. هم‌چنین به ترتیب ابعاد «فرهنگی»، «اجتماعی» و «تاریخی» اولویت دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 736.4 K

15. جستاری در هویت‌نمایی ملی، 50 سال گرافیک معاصر ایران (مقطع زمانی 1340 تا 1390)

منصور کلاه کج

دوره 20، شماره 79 ، پاییز 1398، ، صفحه 139-156

چکیده

  یکی کارکردهای اصلی گرافیک هویت‌نمایی است، این هویت‌نمایی اغلب متمرکز بر هویت سازمان‌ها، شرکت‌ها و اشخاص است و غالباً با اهداف حقوقی یا تجاری صورت می‌گیرد. با توجه به ابعاد مختلف هویت، بعد دیگر آن ...  بیشتر یکی کارکردهای اصلی گرافیک هویت‌نمایی است، این هویت‌نمایی اغلب متمرکز بر هویت سازمان‌ها، شرکت‌ها و اشخاص است و غالباً با اهداف حقوقی یا تجاری صورت می‌گیرد. با توجه به ابعاد مختلف هویت، بعد دیگر آن در گرافیک، بازنمایی هویت‌ملی یا به عبارتی، هویت بصری ایرانی است که با ارجاع به عناصر بصری ملی یا بازنمایی سبک ویژه در گرافیک ملی تجلی می‌یابد. پرسش بنیادین پژوهش حاضر این است که در دوره مورد بررسی این پژوهش، چه تغییری در بازنمایی هویت‌ ملی در گرافیک ایران حاصل شده و عناصر این هویت‌نمایی غالباً برآمده از کدام منبع بصری ایرانی بوده است؟ هدف این پژوهشآگاهی طراحان گرافیک ایرانی از فرآیند چند دهه بازنمایی هویت ملی ایرانی در آثار گرافیک به‌منظور جست‌وجوی ابعاد نامکشوف عناصر بصری ایرانی است. روش این پژوهش توصیفی است که به تحلیل محتوی آثار گرافیک معاصر ایران می‌پردازد. داده‌های این مقاله برآمده از منابع کتابخانه‌ای، پایگاه‌های‌‌ اطلاعات علمی و نیز تحلیل محتوی آثار تصویری است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که طراحان ایرانی برای هویت‌نمایی در گرافیک ابتدا با بهره‌‌گیری مستقیم از نقوش دوگانه فرهنگِ خود ‌هویت‌نمایی می‌کردند؛ اما امروزه با توجه به جزئیات و بهره‌گیری از عناصرمتنوع و در قالب‌های جدید‌تری در این راستا اقدام می‌کنند. عناصر غالب و ویژه هویت‌نمایی در گرافیک ایران، عناصر تصویری، خوشنویسی ایرانی، رنگ‌های خاص ایرانی، عناصر معماری، قالی و گلیم ایرانی و نیز عناصر خاطرات جمعی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 805.03 K

16. بررسی علّت وجودی جمهوری‌ آذربایجان

عطاءا... عبدی؛ مراد کاویانی راد؛ حسین سیف الدینی

دوره 20، شماره 78 ، تابستان 1398، ، صفحه 25-44

چکیده

  کشورها برای تأسیس، بقا و استمرار نیازمند علت هستند که در جغرافیای سیاسی از آن با عنوان علت وجودی کشور یاد می‌شود. علت وجودی یک کشور پاسخی مستقیم به این پرسش است که چرا باید یک کشور به‌عنوان دولتی مستقل ...  بیشتر کشورها برای تأسیس، بقا و استمرار نیازمند علت هستند که در جغرافیای سیاسی از آن با عنوان علت وجودی کشور یاد می‌شود. علت وجودی یک کشور پاسخی مستقیم به این پرسش است که چرا باید یک کشور به‌عنوان دولتی مستقل وجود داشته باشد. علت وجودی برخی از کشورها خودانگیخته و داخلی است و برخی دیگر براساس سیاست‌های استعماری و یا تجزیه امپراتوری‌های بزرگ به دولت ـ ملت‌های کوچک به وجود آمده‌اند. با فروپاشی اتحاد شوروی کشوری به نام جمهوری آذربایجان در جنوب قفقاز و همسایگی ایران ظهور کرد. این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش است که علت وجودی این کشور تازه تأسیس چیست؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار گردآوری داده‌های مطالعات کتابخانه‌ای است. فرضیه اصلی این مقاله بر این گزاره مبتنی است که تضادهای فرهنگی و ژئوپلیتیک بین دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان ناشی از تضاد در علت وجودی است. یافته‌های موجود نشان می‌دهد که این تضاد موجب شده است که به‌رغم روابط خوب دیپلماتیک، روابط، خصلت شکنندگی پیدا کرده‌اند. به طوری که با هر حادثه‌ای متزلزل شود. بخش بزرگی از این بی‌اعتمادی در لایه‌های عمیق نظریه علت وجودی کشور آذربایجان نهفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 442.03 K

17. سیاستگذاری هویت ملی و الزامات راهبردی آن برای ایران

علی کریمی مله؛ ندا پارسا

دوره 20، شماره 77 ، بهار 1398، ، صفحه 3-20

چکیده

  این مقاله‌ی اکتشافی و نظری ـ تحلیلی اصول سیاستگذاری هویت ملی را به منظور ارائه الگویی برای کاربست آن بر ایران بررسی می‌کند. برای ادراک دقیق ماهیت سیاستگذاری هویت ملی آن را در چارچوب مسائل سیاستی بدخیم، ...  بیشتر این مقاله‌ی اکتشافی و نظری ـ تحلیلی اصول سیاستگذاری هویت ملی را به منظور ارائه الگویی برای کاربست آن بر ایران بررسی می‌کند. برای ادراک دقیق ماهیت سیاستگذاری هویت ملی آن را در چارچوب مسائل سیاستی بدخیم، طبق دیدگاه‌های ریتل و وبر و از منظر روند سیاستگذاری در ذیل مدل چرخه‌ای سیاستگذاری مطالعه می‌کند. پرسش اصلی مقاله این است که هدف، اصول و بنیان‌های لازم برای سیاستگذاری هویت ملی و دلالت‌های راهبردی آن برای ایران چیست؟ نوشته حاضر هدف اصلی سیاستگذاری هویت ملی را آفرینش مای جمعی متضمن ساختار بینش، کنش و احساس در قبال عناصر هویت ملی می‌شناسد که ریشه در زمین، تاریخ، ارزش‌ها و هنجارها، نظام فکری و معرفتی جامعه دارد. مسئله‌های هویتی برآمده از تعامل محیط داخلی و خارجی جوامع هر دو برمی‌خیزند، با تکیه بر ذهنیت جمعی و مشارکت همگانی در دستور کار سیاستگذاری هویتی واقع می‌شود و از طریق سیاستگذاری اجتماعی دربرگیرنده، شهروند محور، عدالت‌پایه و مبتنی بر اصل شناسایی، فرایند اجتماعی کردن دایمی و کارکرد مطلوب ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تدوین، اجرا و سپس ارزیابی می‌شود. دلالت راهبردی چنین سیاستگذاری برای ایران تعقیب راهبرد مشارکتی و همکارانه، لحاظ بافتار تاریخی، ساختار اجتماعی، بنیان‌های فرهنگی و اعتقادی جامعه و کنش‌گری مسئولانه‌ی بازیگران آگاه و ملتزم به قواعد سیاستگذاری و عناصر هویت ملی و نیز تغییر رفتار شهروندان است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 517.58 K

18. هویت ایرانی در آثار منظوم عصر سلجوقی

صالح پرگاری؛ حسین محمدی؛ محسن جعفری

دوره 19، شماره 76 ، زمستان 1397، ، صفحه 21-36

چکیده

  یکی از منابع مهم شناخت هویت ایرانی، ادبیات فارسی است. در این پژوهش، هویت ایرانی در دیوان شش شاعر برجسته دربار سلجوقیان بزرگ، شامل ادیب صابر ترمذی، ازرقی هروی، انوری، امیرمعزی، عبدالواسع جبلی و لامعی ...  بیشتر یکی از منابع مهم شناخت هویت ایرانی، ادبیات فارسی است. در این پژوهش، هویت ایرانی در دیوان شش شاعر برجسته دربار سلجوقیان بزرگ، شامل ادیب صابر ترمذی، ازرقی هروی، انوری، امیرمعزی، عبدالواسع جبلی و لامعی گرگانی با تأکید بر سه مقوله: 1- کاربرد واژه ایران و عجم 2- توجه به شخصیت‌های اساطیری ایران 3- توجه به جشن‌های ایرانی بررسی شده است. پرسش اصلی این است که این شاعران تا چه میزان به این مؤلفه‌های هویتی توجه داشته‌اند. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد واژه ایران هفتاد و شش بار و عجم نود بار در دیوان‌ها آمده است. در این دیوان‌ها از سی و هفت شخصیت اساطیری ایران نام برده شده بود که نام ده شخصیت مهم 515 بار در اشعار آمده ‌بود که نشان از کاربرد گسترده اساطیر ایرانی در شعر شاعران سلجوقی دارد. بررسی جشن‌ها نیز نشان می‌دهد نوروز و مهرگان به گستردگی در دربار سلجوقی برگزار شده است و مهم‌ترین مشوّق قصاید مناسبتی شاهان سلجوقی بوده‌اند با این همه وزیران و دیوانیان ایرانی نیز از سرایش چنین اشعاری حمایت کرده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 555.7 K

19. ویژگی‌های شرق‌شناسانه نگاه لرد کرزن به ایران

جلیل دارا؛ محمد بابامیرساطحی

دوره 19، شماره 76 ، زمستان 1397، ، صفحه 85-104

چکیده

  بررسی متن‌های‌تاریخی نشان می‌دهد‌ که‌ در‌ دوران جدید، اشتیاق دولت‌های اروپایی به شناخت‌ شرق‌ ازجمله ایران افزایش یافته و هرکدام از آن‌ دولت‌ها‌ به شیوه‌های مختلف به دنبال رسیدن به‌ این‌ هدف‌ ...  بیشتر بررسی متن‌های‌تاریخی نشان می‌دهد‌ که‌ در‌ دوران جدید، اشتیاق دولت‌های اروپایی به شناخت‌ شرق‌ ازجمله ایران افزایش یافته و هرکدام از آن‌ دولت‌ها‌ به شیوه‌های مختلف به دنبال رسیدن به‌ این‌ هدف‌ بسیار پر ارزش بودند. آثار و منابع مکتوب از جمله سفرنامه‌ها در این زمان، مهم‌ترین ابزار شناخت این دولت‌ها ازجمله انگلستان بود. بر همین اساس، کتاب‌ها و سفرنامه‌های متعددی در زمینه‌ی ممالک مشرق زمین به نگارش درآمد. یکی از مهم‌ترین این آثار مربوط به نوشته‌های لرد کرزن از جمله سفرنامه «ایران و قضیه ایران» است. جایگاه کرزن به دلیل کسب مناصب مهم در دولت بریتانیا که تا سمت وزیر امور خارجه این کشور نیز پیش رفت و هم‌چنین به دلیل تلاش وی برای اخذ امتیازات استعماری از ایران ازجمله انعقاد قرارداد 1907 و 1919، از اهمیت بالایی برخوردار است. سؤال اساسی تحقیق این است که با مبنا قرار دادن نظریه شرق‌شناسی ادوارد سعید، نگاه لرد کرزن نسبت به ایران بر چه شاخصه‌هایی استوار است؟ فرضیه تحقیق بیانگر این امر است که فرادستانه بودن، دیگرسازی براساس مفاهیم ذات‌گرایانه، نگاه کل‌نگر و تعمیم دهنده، از شاخصه‌های حاکم بر دیدگاه لرد کرزن درباره ایران است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 593.27 K

20. رابطه عزّت‌نفس ملّی و مصرف کالاهای خارجی در بین شهروندان ایرانی

مهناز نجیب زاده؛ سیروس احمدی

دوره 19، شماره 75 ، پاییز 1397، ، صفحه 47-65

چکیده

  هدف این نوشتار بررسی رابطه عزّت‌نفس ملّی و مصرف کالای خارجی است. روش تحقیق، پیمایشی و جامعه آماری تحقیق، همه سرپرستان خانوار شهرهای تهران، شیراز و کرمان به تعداد است که 1200 نفر از آنان به روش نمونه‌گیری ...  بیشتر هدف این نوشتار بررسی رابطه عزّت‌نفس ملّی و مصرف کالای خارجی است. روش تحقیق، پیمایشی و جامعه آماری تحقیق، همه سرپرستان خانوار شهرهای تهران، شیراز و کرمان به تعداد است که 1200 نفر از آنان به روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار تحقیقِ سنجش عزّت‌نفس ملّی، مقیاس عزّت‌نفس روزنبرگ است و برای سنجش مصرف کالای خارجی، پرسشنامه پژوهشگر ساخته مبتنی بر پنج بعد کالای برقی، لوازم‌التحریر، پوشاک، لوازم خانگی و لوازم آرایشی و بهداشتی به کار برده شد. جهت تعیین اعتبار ابزار تحقیق از اعتبار محتوا و جهت تعیین پایایی از ضرایب آلفا کرانباخ و کودر ریچاردسون استفاده شد. براساس یافته‌های تحقیق، اولاً، مصرف کالای خارجی در بین شهروندان ایرانی فراتر از میانگین است. ثانیاَ، رابطه منفی و معناداری بین عزّت‌نفس ملّی و مصرف کالای خارجی وجود دارد و این متغیّر قادر است 11/0 تغییرات مصرف کالای خارجی را تبیین کند. نتیجه‌گیری پژوهش حاضر این است که با آموزش و تقویت عزّت‌نفس ملّی در بین شهروندان، می‌توان مصرف کالای خارجی را کاهش و از این طریق به رفع یا تسکین یکی از مسائل اجتماعی حاد جامعه ایران، کمک کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 682.8 K

21. شهروندی دین‌پایه؛ الگوی انسجام هویتی در ایران

افشین ترکارانی؛ سیدمهدی ساداتی نژاد

دوره 19، شماره 74 ، تابستان 1397، ، صفحه 61-82

چکیده

  یکی از ویژگی‌ها و مسایل جوامع بشری تنوعات هویتی و نحوه سیاست‌گذاری و مدیریت آنها جهت دستیابی به انسجام هویتی است که تلاش‌های صورت گرفته در این مورد توسط نظام‌های سیاسی در قالب الگوهایی چون یکسان‌سازی ...  بیشتر یکی از ویژگی‌ها و مسایل جوامع بشری تنوعات هویتی و نحوه سیاست‌گذاری و مدیریت آنها جهت دستیابی به انسجام هویتی است که تلاش‌های صورت گرفته در این مورد توسط نظام‌های سیاسی در قالب الگوهایی چون یکسان‌سازی و تکثرگرایی نمود یافته است. ایران نیز با این پدیده مواجه بوده و یکی از مسایل امروزه آن ضرورت ارایه الگویی بومی و مطلوب در این زمینه است. این مقاله در پی پاسخ به چیستی چنین الگویی است. به نظر می‌رسد با عنایت به نیازهای جدید خرده‌هویت‌ها از یک طرف و سابقه دین و مذهب در ایران از طرف دیگر، الگوی شهروندی دین‌پایه بهترین نمونه است که انسجام ملی و هویتی را در کشور ما تأمین خواهد کرد؛ این مقاله می‌کوشد با استفاده از روش طراحی سیستمی چگونگی عملیاتی شدن این مدل بومی را نشان دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 539.38 K

22. تأثیرات هویت دینی بر تمایلات فرزندآوری در مناطق روستایی و شهری منتخب ایران

یعقوب فروتن؛ صدیقه رضایی پاشا

دوره 19، شماره 73 ، بهار 1397، ، صفحه 75-96

چکیده

  هدف این نوشتار، بررسی تأثیرات هویت دینی بر روی تمایلات فرزندآوری است که از موضوعات مهم تحقیقاتی در جهان معاصر محسوب می‌شود. در جامعه ما نیز با توجه به نقش تعیین کننده‌ی دین و مذهب در تمام جنبه‌های زندگی ...  بیشتر هدف این نوشتار، بررسی تأثیرات هویت دینی بر روی تمایلات فرزندآوری است که از موضوعات مهم تحقیقاتی در جهان معاصر محسوب می‌شود. در جامعه ما نیز با توجه به نقش تعیین کننده‌ی دین و مذهب در تمام جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی و هم‌چنین به سبب سیاست‌های خانواده و فرزندآوری، تحقیقات علمی در این حوزه از اهمیت و ضرورت مضاعف برخوردار است. این تحقیق مبتنی بر داده‌های بررسی پیمایشی در برخی از نقاط شهری و روستایی ایران است که تا حدود زیادی در بردارنده‌ی گستره‌ی جغرافیایی و تنوع‌های فرهنگی و اجتماعی از کشور ما است. با استفاده از روش نمونه‌گیری کوکران، جمعیت نمونه تحقیق را تعداد 3667 نفر مردان و زنان 15 ساله و بالاتر ساکن در نقاط شهری و روستایی در 8 شهرستان شامل اسفراین، اهواوز، بابلسر بجنورد، خرم‌آباد، گنبدکاووس، محمودآباد و همدان تشکیل می‌دهند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که براساس هر یک از چهار مؤلفه دینی مذهبی تحقیق (شامل میزان دینداری، انجام فرائض دینی، نوع حجاب در اماکن عمومی، تصمیم‌گیری زنان درخصوص نوع حجاب)، تمایلات فرزندآوری به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر سطح دینداری است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 846.92 K

23. سنجش رابطه‌ی پهنه‌ی روابط و ابعاد هویت ملی مطالعه موردی: نسبت میان تعاملات فردی و گروهی با هویت ملی ایرانیان

عطاءالله عبدی

دوره 18، شماره 72 ، زمستان 1396، ، صفحه 23-40

چکیده

  پیوستگی و پیوند ابعاد هویت با هویت ملی، از جمله رهیافت‌های نرم‌افزاری مهم و اثرگذار در بقا و تداوم کشور ـ ملت‌ها به‌شمار می‌رود. از عوامل مهم در قوام هویت ملی تعاملات میان مردم در سطوح مختلف جغرافیایی ...  بیشتر پیوستگی و پیوند ابعاد هویت با هویت ملی، از جمله رهیافت‌های نرم‌افزاری مهم و اثرگذار در بقا و تداوم کشور ـ ملت‌ها به‌شمار می‌رود. از عوامل مهم در قوام هویت ملی تعاملات میان مردم در سطوح مختلف جغرافیایی است که از گذار آن آشنایی گروه‌های تشکیل دهنده‌ی ملت از داشته‌ها و اشتراکات فرهنگی خود می‌تواند در تقویت همگرایی ملی اثرگذار شود. از این‌رو هدف پژوهش حاضر بررسی این مسأله است که پهنه‌ی روابط و نوع ارتباط هویتی ایرانیان متمایل به کدام سطح هویتی است. روش تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه‌ی محقق ساخته است. بدین منظور جامعه‌ی آماری این پژوهش، تمامی افراد 18 تا 65 سال ساکن مراکز 31 استان کشور در سال 1393 است که از میان آنها براساس فرمول کوکران و نمونه‌گیری چند مرحله‌ای با توجه به جمعیت مرکز هر استان 15040 نفر به‌عنوان نمونه‌ی آماری انتخاب شده‌اند. نتایج حاصل از سنجش رابطه‌ی پهنه‌ی روابط با دیگران و ابعاد هویت (هویت ملی، محلی و مدرن) نشان داد که با هویت ملی و مدرن رابطه دارد اما با هویت محلی رابطه ندارد. بنابراین، هر چقدر افراد از پهنه‌ی روابط بالاتری برخوردار بوده‌اند نسبت به هویت ملی گرایش بالاتر و نسبت به هویت مدرن گرایش پایین‌تری داشته‌اند. بنابراین تقویت پهنه‌ی روابط افراد با یکدیگر از یک‌سو منجر به افزایش گرایش نسبت به هویت ملی و از سوی دیگر باعث کاهش گرایش به هویت مدرن می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 648.33 K

24. تحلیل تاریخی کارکرد حس مکان در ایجاد و تداوم هویت ایرانی

رضا بیگدلو

دوره 18، شماره 71 ، پاییز 1396، ، صفحه 21-42

چکیده

  مؤلفه‌های هویت‌بخش انسانی در سه حوزه فرد ، محیط و تعامل بین این دو حوزه مورد بررسی و نظریه‌پردازی قرار گرفته است. محیط/ مکان/ سرزمین به‌عنوان یک مؤلفه مهم در هویت‌بخشی فردی و اجتماعی ـ ملی، عامل مؤثری ...  بیشتر مؤلفه‌های هویت‌بخش انسانی در سه حوزه فرد ، محیط و تعامل بین این دو حوزه مورد بررسی و نظریه‌پردازی قرار گرفته است. محیط/ مکان/ سرزمین به‌عنوان یک مؤلفه مهم در هویت‌بخشی فردی و اجتماعی ـ ملی، عامل مؤثری است که از دیرباز در برساختن هویت فردی و اجتماعی تأثیرگذار بوده است. این مقاله بر مبنای نظریه حس مکان و تأثیر آن بر هویت‌بخشی اجتماعی ـ ملی، با روش تحلیل تاریخی بر آن است که میزان و کیفیت آگاهی ایرانیان از حس مکان و چگونگی تداوم آن را بررسی کند. یافته‌های پژوهش آن است ایرانیان ساکنان کشوری بوده‌اند که دارای سرحدات مشخصی است و آنان همواره ایران را در موقعیت کانونی و دیگر سرزمین‌ها را در موقعیت حاشیه‌ای ترسیم و توصیف کرده‌اند و به این ترتیب آنان «حس مکانی» نیرومندی نسبت به سرزمین ایران داشته‌اند و این حس مکانی در تداوم هویت ایرانی به نحو بارزی ایفای نقش کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 344.9 K

25. ویژگی‌های معمارانه مکان در طراحی صحنه‌هایی با هویت ملی در فیلم‌های «پری» اثر مهرجویی و «مادر» اثر حاتمی

لیدا بلیلان اصل؛ مریم اسکندری

دوره 18، شماره 71 ، پاییز 1396، ، صفحه 105-124

چکیده

  این پژوهش به بررسی ویژگی‌های معماری مکان در طراحی صحنه با رویکردی تحلیلی به فیلم‌های ایرانی «پری»، ساخته مهرجویی و «مادر»، ساخته حاتمی از زاویه دید طراحی صحنه‌ی ایرانی می‌پردازد و در تحلیل ...  بیشتر این پژوهش به بررسی ویژگی‌های معماری مکان در طراحی صحنه با رویکردی تحلیلی به فیلم‌های ایرانی «پری»، ساخته مهرجویی و «مادر»، ساخته حاتمی از زاویه دید طراحی صحنه‌ی ایرانی می‌پردازد و در تحلیل فضای معماری از اندیشه‌های کریستین نوربرگ شولتز بهره می‌گیرد. مقاله حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی با تکیه‌بر روش نشانه‌شناسی بصری و نیز تلفیقی از تحقیق کیفی مفاهیم معماری را در صحنه فیلم باز شکافی می‌کند، فرآیند حاصل از این پژوهش ما را به معنای راستین طراحی صحنه‌ی ایرانی رهنمون می‌سازد، هم‌چنان‌که معنای راستین معماری، نه شکل و کالبد مکان یا فضا، بلکه برهمکنش میان آن شکل و کالبد معمارانه و زندگی ویژه‌ای است که در آن مکان می‌گذرد، نتایج به ‌دست ‌آمده رهیافتی است به انگاره «معماری فیلم» و طراحی معماری مفهومی در فیلم‌های ایرانی برای احراز هویت ملی که با تحلیل‌ها و مدل ارائه ‌شده، نشان داده ‌شده است که عناصر معماری در آفرینش فضا و ادراک زیباشناسانه صحنه بسیار مؤثر بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 669.33 K